Educare vereist een goede akoestische omgeving in kleuterscholen

Zweedse kleuterscholen worden al lang geassocieerd met een geïntegreerde aanpak die onderwijs combineert met zorg, internationaal bekend als educare. Om zorg, ontwikkeling, spel en onderwijs voor kinderen echter op een vruchtbare manier te integreren, moeten kleuterscholen een passend ruimte ontwerp hebben. Dit betreft niet in de laatste plaats de akoestische omgeving.

Het belangrijkste bestuursdocument voor Zweedse kleuterscholen Curriculum van de kleuterschool (Lpfö 18), werd 2 jaar geleden herzien. In dit curriculum wordt de methodiek van onderwijs en lesgeven duidelijk uiteengezet, dat is gebaseerd op een holistisch perspectief en de behoeften van de kinderen. Verkennen, spelen, creativiteit, begeleiding en spelen zijn hierin geïntegreerde processen.

Wat voorheen een vage basisbenadering was die werd toegepast in Zweedse kleuterscholen, is nu een gedefinieerd doel geworden van het Zweedse Nationale Agentschap voor Onderwijs, de autoriteit die verantwoordelijk is voor kleuterscholen, scholengemeenschappen en hoger secundair onderwijs in Zweden.

Zweedse kleuterscholen worden niet beschouwd als een algemene recreatieruimte voor kinderen, noch als louter een leeromgeving, maar meer als een speelse leeromgeving waar spelen de basis is voor leren en ontwikkeling. Dit betekent dat veel geluid moet worden toegestaan en aangemoedigd, terwijl ook de mogelijkheid moet worden geboden om de akoestische omgeving te beheersen. De fysieke inrichting van de klaslokalen moet dan ook aan bepaalde eisen voldoen.

Zweedse kleuterscholen kenmerken zich door een speelse leeromgeving waar spelen de basis is voor leren en ontwikkeling.

Een verkennende benadering

Annika Palmgren werkte oorspronkelijk als kleuterleidster en heeft 30 jaar professionele ervaring in voorschools onderwijs en lesgeven in Zweden. Ze studeerde onderwijs en schoolontwikkeling aan de universiteit en werkt sinds 2013 als adviseur aan projecten die de activiteiten van zelfstandige en gemeentelijke peuterspeelzalen ondersteunen en ontwikkelen. Ze werkt ook aan internationale ontwikkelingsprojecten voor scholen vanuit Scandinavië.

Annika Palmgren, een voormalig kleuterleidster, werkt als adviseur aan projecten die de activiteiten van onafhankelijke en gemeentelijke kleuterscholen ondersteunen en ontwikkelen.

Annika zegt dat het controversieel was om over lesgeven in de voorschoolse wereld te praten. De opvatting zou kunnen zijn dat leraren in de kleuterklas klassikaal lesgeven en de kinderen informeren, beschrijvingen en instructies geven. In het herziene curriculum wordt lesgeven anders gedefinieerd.

“De basis is een verkennende, communicatieve benadering waarin spelen een leermiddel is. Onder begeleiding van de kleuterjuf genereren de kinderen samen kennis”, legt Annika uit.

Geen vereiste leerresultaten

Het basisconcept is dat opvoeders het vermogen moeten hebben om de interesses van de kinderen te identificeren zoals die zich manifesteren tijdens het spelen, om hen te helpen hun kennis te ontwikkelen en uit te breiden.

“De kinderen moeten op de kleuterschool zoveel mogelijk ervaringen krijgen en niet in de laatste plaats communicatieve vaardigheden ontwikkelen en zaken met al hun zintuigen ervaren. Er zijn echter geen vereiste leerresultaten die behaald moeten worden in Zweedse kleuterscholen”, legt ze uit.

Centraal in de educatieve missie staat een reeks basiswaarden die erop gericht zijn kinderen op te leiden tot democratische burgers.

“Kleuterscholen moeten kennis hebben van verschillende culturen en verschillende perspectieven bieden op de wereld. Elk individu is uniek en heeft het recht om gehoord te worden, maar heeft ook democratische verplichtingen. Dit zijn waarden die kleuterscholen moeten weerspiegelen en communiceren”, zegt Annika.

Mensen zijn communicatieve en sociale individuen, en dit vraagt om omgevingen die deze eigenschappen bevorderen. Een goede akoestiek draagt bij aan duurzaamheid door omgevingen te maken die bevorderlijk zijn voor leren, ontwikkeling en vooral blijvende gezondheid.

Een goede leeromgeving met ruimte om voor spel

Spelen als leer- en ontwikkelingshulpmiddel vereist een omgeving waarin geluid is toegestaan en wordt benut, maar zonder gevaar voor de gezondheid. De kleuterschool moet een plek zijn om te spelen en te ontdekken. Jonge kinderen hebben veel emoties die moeten worden uitgedrukt en gecommuniceerd door middel van een reeks geluiden: schreeuwen, lachen, huilen en taal.

“We moeten speelomgevingen ontwerpen die ook een goede leer- en werkomgeving bieden. Dit vereist dat de akoestiek van het gebouw hiervoor ontworpen en bevorderlijk is. Met ons leerplan mogen er geen situaties ontstaan waarin opvoeders geen andere keuze hebben dan de kinderen te vertellen stil te zijn, alleen maar omdat het geluidsniveau te hoog wordt. Tegelijkertijd hebben kleuterscholen behoefte aan ruimtes waar kinderen naar toe kunnen gaan om rust en herstel te vinden, evenals aparte ruimtes waar opvoeders kunnen plannen en reflecteren.”

Annika wijst erop dat de akoestische omgeving van kinderen een belangrijk aspect is bij het opbouwen van een duurzame samenleving.

“Mensen zijn communicatieve en sociale individuen, en dit vraagt om omgevingen die deze eigenschappen bevorderen. Een goede akoestiek draagt bij aan duurzaamheid door omgevingen te maken die bevorderlijk zijn voor leren, ontwikkeling en vooral blijvende gezondheid.”

Een samenvloeiing van expertise

Met andere woorden, veel verschillende behoeften en activiteiten moeten in symbiose werken in een kleuterschool om de doelen en definities in het curriculum te vervullen. Dit heeft een directe impact bij het bepalen van de fysieke inrichting van voorschoolse lokalen.

“Architecten en andere technische experts, zoals akoestici, moeten docenten ontmoeten om de behoeften en inhoud van het voorschoolse curriculum te bespreken voordat de voorschoolse lokalen worden ontworpen. Alle betrokkenen moeten weten waar kinderen recht op hebben in hun onderwijs- omgeving. Het ontwerp moet altijd gebaseerd zijn op de behoeften van de kinderen. Zij zijn tenslotte degenen die tijd zullen doorbrengen in deze omgevingen. Hun leeromgeving moet zo worden ontworpen dat ze op een duurzame en interactieve manier kunnen communiceren, net zoals docenten een duurzame werkomgeving nodig hebben. Ik vind het essentieel dat rekening wordt gehouden met de inbreng van alle betrokkenen, op basis van de behoeften van de kinderen.”

Annika's visie op toekomstige kleuterscholen

Kleuterscholen verschillen van land tot land. Zweden heeft zijn eigen theoretische basis voor de educatie en ontwikkeling van kinderen, met een model waarin kleuterscholen een optionele vorm van school zijn in het Zweedse onderwijssysteem. Aan de ene kant hebben ze een educatieve missie, aan de andere kant hebben ze een sturende rol in het vormgeven van de samenleving en geven ze ouders en verzorgers dezelfde mogelijkheid als anderen om te studeren of te werken.

Ik zie de kleuterschool als een democratische arena en ontmoetingsplaats voor de hele samenleving, die unieke eigenschappen per individu verwelkomt en iedereen in staat stelt zich uit te drukken en te groeien.

In andere landen ligt de verantwoordelijkheid tijdens de eerste levensjaren meer bij de thuisomgeving en het gezin van het kind. Ik vraag Annika hoe de kleuterschool van de toekomst eruit zou zien als ze zelf mocht beslissen en ontwerpen.

“Ik zie de kleuterschool als een democratische arena en ontmoetingsplaats voor de hele samenleving, die het unieke in elk individu verwelkomt en iedereen in staat stelt zich uit te drukken en te groeien. Dit is een fundamentele hoeksteen van een samenleving die toekomstige democratische burgers opvoedt. Ik wil ook het aspect internationalisering onder de aandacht brengen. Hoewel de kinderen in Zweden wonen, zijn ze ook verbonden met Europa en de rest van de wereld. Dit perspectief is belangrijk om hen in staat te stellen tools te ontwikkelen voor duurzame ontwikkeling en de basis te leggen voor hun toekomstige kennis. Bij dit alles speelt taal – en dus ook de akoestische omgeving – een centrale rol.”

Tekst: Lars Wirtén