Wprowadzamy do klasy naturalny spokój

„Wcześniej często miewałam bóle głowy, które teraz zniknęły” – mówi Isa Oriabure Andersson, nauczycielka języka szwedzkiego i hiszpańskiego.

Gdy docieramy do Västervångskolan w Landskronie na południu Szwecji, Isa Oriabure Andersson prowadzi właśnie zajęcia z języka szwedzkiego. Klasa 8C rozwiązuje zadania z gramatyki dotyczące określonej i nieokreślonej formy dzierżawczej. Z 21 uczniów znajdujących się w pomieszczeniu, niektórzy pracują indywidualnie, inni natomiast omawiają zadanie w małych grupach.

Poziom hałasu osiąga różne wartości, jednak nawet gdy wiele osób mówi jednocześnie, dźwięk pozostaje stonowany. W atmosferze delikatnego szmeru Isa przechodzi od ławki do ławki i pomaga uczniom zwracając się do nich bez potrzeby unoszenia głosu. Poproszona o zobrazowanie akustycznej atmosfery w klasie, przyrównuje ją do otoczenia przyrody:

„To tak, jakby przed chwilą spadł śnieg, który otulając wszystko wokół daje komfortowe poczucie spokoju. Ma się wrażenie, że nawet gdy mówisz szeptem, wszyscy Cię usłyszą. To takie oswabadzające uczucie. Mogę sobie wyobrazić, że jestem gdzieś z dala od miasta, otoczona świergotem ptaków. Oczywiście w klasie to tak do końca nie wygląda, ale do takiego uczucia mogłabym to przyrównać”.

Sale porównawcze szybko zniknęły

Historia prowadząca do stworzenia lepszego środowiska pracy dla kadry nauczycielskiej i uczniów rozpoczęła się kilka lat temu, gdy firma oświetleniowa Thorn wyszła z pomysłem przeprowadzenia badania dotyczącego wpływu oświetlenia na uczniów oraz zużycia energii w szkole Västervångskolan. Po wykonaniu montażu nowej instalacji oświetleniowej potrzebny był odbijający światło sufit. Thorn skontaktowała się z firmą Saint-Gobain Ecophon, która natychmiast zwróciła uwagę na potrzebę zastosowania wysokiej klasy absorberów dźwięku, które zniwelowałyby panujący w klasie poziom hałasu (patrz ramka).

Jedna sala lekcyjna została wyłączona z projektu adaptacji, by służyć jako przestrzeń porównawcza dla zmodernizowanych klas. Po wakacjach, gdy nauczyciele wrócili do pracy, natychmiast zauważyli różnicę – zwłaszcza zmiany w poziomie natężenia hałasu.

Główny cel projektu, którym początkowo był pomiar zużycia energii, przekształcił się wkrótce w chęć zbadania wpływu akustyki na efektywność środowiska pracy. Niezmodernizowana klasa, służąca jako podstawa do porównania, została poddana adaptacji szybciej niż ktokolwiek mógł przypuszczać. Gmina szybko znalazła środki na sfinansowanie adaptacji środowiska akustycznego – projekt początkowo objął sale lekcyjne dla starszych klas ze szkoły Västervångskolan, a następnie wszystkie pozostałe szkoły w Landskronie.

 „Zauważyliśmy prawdziwą różnicę” – mówi wicedyrektor Andreas Hellmer. „Fizyczne środowisko nauczania znacznie się poprawiło, możemy teraz skupić się na realizacji naszej podstawowej misji, jaką jest zachęcanie dzieci do nauki”. 

Oddzielenie lekcji od przerw

Procesowi adaptacji akustyki i oświetlenia zostało poddane 15 sal lekcyjnych szkoły Västervångskolan.

„Jako wicedyrektor nie spędzam wiele czasu na nauczaniu w klasach, jednak często wchodzę do sal. Widać wyraźnie różnicę pomiędzy przestrzenią zewnętrzną i salach lekcyjnych, w których panuje atmosfera ciszy i spokoju. To pozwala uwydatnić podział na lekcje i przerwy. Dobre środowisko akustyczne sygnalizuje, że nadszedł czas, by zabrać się do pracy”.

Dobra akustyka i właściwe oświetlenie stwarzają dla kadry nauczycielskiej i uczniów warunki, które przyczyniają się do poprawy wydajności ich pracy. Andreas Hellmer dostrzega cały szereg korzyści.

„Nauczyciele z chęcią kierują się do sal lekcyjnych. Mają większą satysfakcję z pracy, częściowo dzięki poprawie środowiska akustycznego. Bardzo ważnym aspektem jest oświetlenie. Nowa instalacja oświetleniowa daje łagodne światło, przypominające światło dzienne”. 

Uczniowie mają większą frajdę

Isa Oriabure Andersson, która uczy w szkole Västervångskolan od 2007 roku, przyznaje, że modyfikacja akustyczna przyczyniła się do zmiany podejścia wśród jej uczniów.

„Wcześniej szybciej widać było po nich oznaki zmęczenia, a po południu tracili koncentrację. Zamiast słuchać nauczyciela robili się hałaśliwi. Teraz mogę wprowadzić więcej materiału bez konieczności podnoszenia głosu. Atmosfera jest komfortowa, a uczniowie mają większą frajdę”.

Nowe elementy dźwiękochłonne nie zostały jeszcze zamontowane we wszystkich korytarzach, więc różnica jest zauważalna.

„Po przejściu przez próg klasy ma się wrażenie, że na korytarzu jest o wiele więcej uczniów, choć w rzeczywistości tak nie jest – to tylko efekt wynikający z wyższego natężenia hałasu”. 

Z lekcji można wynieść więcej

Czternastoletnia Elin Lundgren, uczennica 8 klasy, przyrównuje ten stan do znalezienia się w bańce, w której może się lepiej skoncentrować. Wcześniej, chcąc odizolować się od dźwięków otoczenia, by się uczyć zakładała słuchawki i słuchała muzyki. Teraz nie musi już tego robić.

„Gdy wszyscy są w pełni zaangażowani i robią to, co do nich należy, nauka sprawia większą przyjemność. Bardzo się cieszę, że podczas nauki jest naprawdę cicho. Łatwiej jest nam się skoncentrować, przez co możemy wynieść z lekcji o wiele więcej. W szkole przerabiamy więcej materiału, dzięki czemu mamy mniej zadawane do domu”.

Andreas Hellmer jest przekonany, że dobre środowisko akustyczne ułatwia prowadzenie zajęć według założonego planu.

„Nauczyciele powinni kreować środowisko, które sprzyja pracy i nauce. Jednak muszą też mieć do tego odpowiednie warunki – nic nie powinno im w tym przeszkadzać. Przy optymalnym poziomie hałasu dzieci pracują efektywniej. Nie chodzi jednak o to, by w klasie panowała głucha cisza. Raczej o to, by mogli prowadzić dyskusje w małych grupach bez przeszkadzania sobie nawzajem”. 

Naukowcy badają wpływ zmian

Przeprowadzone w szkole Västervångskolan modyfikacje wzbudziły ogromne zainteresowanie na całym świecie. Uniwersytet w Lund uruchomił projekt badawczy mający na celu zbadanie, jak środowisko akustyczne wpływa na pracę nauczycieli i zdolność uczniów do uczenia się. Na początek naukowcy szkolą nauczycieli z metod aktywnego korzystania z głosu i sposobów komunikacji w procesie nauczania. Badanie obejmuje nauczycieli pracujących zarówno w salach z przystosowaną akustyką jak i salach, w których nie przeprowadzano żadnej modyfikacji. Naukowcy chcą zbadać różnice pomiędzy tymi środowiskami w zakresie zachowań nauczycieli, odczuć i efektywności pracy uczniów oraz spostrzeżeń uczniów na temat nauczyciela. Wśród narzędzi wykorzystywanych w badaniu są urządzenia pomiarowe, noszone przez nauczycieli na szyi, które mierzą natężenie głosu nauczyciela oraz natężenie hałasu otoczenia w pomieszczeniu.

„Badanie ma pomóc w ocenie realnej rzeczywistości. Mamy nadzieję udowodnić, że dzieci przebywające w dobrym środowisku akustycznym pracują efektywniej i czują się lepiej” – wyjaśnia Viveka Lyberg Åhlander, profesor nadzwyczajny patologii mowy i języka na Uniwersytecie w Lund.

„Chcemy też opracować pewne wytyczne dotyczące wykonania dobrego projektu szkoły oraz zwrócić uwagę na korzyści dydaktyczne wynikające z dobrego środowiska akustycznego”.

Modyfikacja akustyki trwa

Nie chcąc ograniczać dobrej akustyki wyłącznie do sal lekcyjnych, szkoła Västervångskolan zamontowała nowe elementy dźwiękochłonne i higieniczną wykładzinę w szkolnej auli – różnica jest niebagatelna. Następny etap prac obejmie adaptację akustyczną ścian i sufitów szkolnego foyer, gdzie mieści się też bufet. Docelowo, środowisko akustyczne ma zostać poprawione także w korytarzach.

„Jeśli chcemy, by nasi uczniowie uwierzyli w to, że szkoła ma znaczenie – musimy sprawić, by tak było. Musimy pokazać, jak ważne jest zdobywanie wiedzy i uczęszczanie na zajęcia, co rodzi potrzebę zaoferowania uczniom jak najlepszego środowiska nauczania” – mówi Andreas Hellmer. 

Tekst: Lars Wirtén

Zdjęcia: Teddy Landén